W czasie ostatnich wakacji udało mi się wreszcie zaliczyć Sztołę od źródeł po ujście do Białej Przemszy. Tym razem w kilku rundach zaliczyłam kolejny dopływ Białej Przemszy, a mianowicie jedną z bardziej urokliwych naszych jurajskich rzek - CENTURIĘ.
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//centuria18-jpg.jpg)
Centuria to niezwykle malownicza rzeka. Swój początek bierze w Hutkach-Kankach w gminie Łazy. Natomiast swój bieg kończy w wodach Białej Przemszy, do której wpada na terenie Błędowa. Urokliwość tej rzeki wynika z tego, że zachowała w dużej mierze naturalną morfologię. Tylko niewielki jej odcienek w pobliżu Chechła został uregulowany. Rzeka miejscami silnie meandruje, tworząc gdzieniegdzie niewielkie zabagnienia. Przy okazji warto dodać, że jest to najczystszy ciek zlewni Białej Przemszy.
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria10-jpg.jpg)
Źródłowy odcinek rzeki ze wzgledu na ogromne walory przyrodnicze został w 2013 roku objęty ochroną prawną w postaci pomnika przyrody. O wyjątkowości tej rzeki, a zwłaszcza jej źródeł niech świadczy fakt, że to właśnie w jej wodach w 1970 utworzono zastępcze stanowisko dla wymierającej, unikatowej rośliny o nazwie warzucha polska.
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria1-jpg.jpg)
Warzucha polska Cochlearia polonica to światłolubna roślina wodno-błotna będąca polskim endemitem. Poza Polską nie występuje ona nigdzie indziej na świecie. Preferuje źródliska o czystej, zimnej wodzie i piaszczystym podłożu. Obecnie mamy do czynienie tylko z jej wtórnymi, zastępczymi stanowiskami. Pierwotnie występowała w źródliskach rzeki Białej w okolicach Pustyni Błędowskiej. Niestety intensywna działalność górnicza w rejonie olkuskim, związana z funkcjonowaniem Kopalni "Pomorzany" doprowadziła z czasem do osuszenia tego terenu i zmiany stosunków wodnych. Na skutek osuszenia terenu zanikła woda w wielu okolicznych ciekach, w tym źródłach BIałej. Tym samym warzucha polska stała się gatunkiem wymierającym. Konieczne stało się znalezienie stanowisk zastępczych. Znaleziono je między innymi w źródłach Centurii, Wiercicy i Rajecznicy koło Ołudzy. Na terenie Jury próbowano w 14 jeszcze innych miejscach wprowadzić tę roślinę, jednak bez powodzenia.
Wiecej o tej unikatowej roślinie znajdziesz tutaj .
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//centuria4-jpg.jpg)
Jak widać źródlisko Centurii ma ogromną wartość przyrodniczą, o jego wartości może świadczyć także fakt, że stwierdzono tutaj występowanie 55 gatunków okrzemek.
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//p1000280-jpg.jpg)
Poniżej źródeł, Centuria zasila zbiornik zwany rozlewiskiem Parzoch. Jego nazwa pochodzi od nazwiska Nikodema i Marii Parzoch, którzy jeszcze przed II wojna światową prowadzili w tym miejscu młyn i byli właścicielami okolicznych działek.
Wzdłuż rozlewiska Parzoch prowdzi ścieżka, którą można dotrzeć bezpośrednio do źródeł. Aczkolwiek w okresie letnim teren może być mocno zachaszczony. Ja tę trasę pokonywałam w listopadzie przy pięknej, suchej aurze i z przejściem nie było większych problemów. Do samych źródeł można też dojść "górą" - żółtym szlakiem Zamonitu.
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria7-jpg.jpg)
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria6-jpg.jpg)
Aby zaliczyć odcinek źródłowy Centurii warto bezpośrednio podjechać do Hutek-Kanek. Przy okazji można udać się na spacer w kierunku Krępy i źródła Bełkotek w Ogrodzieńcu. Można też odwiedzić pobliski rezerwat Górę Chełm i zrobić krótki spacer szlakiem zielonym, biegnącym u podnóża góry. Naprawdę warto.
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria3-jpg.jpg)
Natomiast miłośnikom bliskiego kontaktu z przyrodą proponuję pokonanie kolejnych odcinków Centurii idąc po prostu wzdłuż rzeki. Ja odcinek środkowy i dolny zaliczyłam w ramach 2 spacerów, na trasie Chechło - Hutki-Kanki oraz Chechło - Błędów. Wrażenia niezpaomniane.
Odcinek Hutki-Kanki - Chechło
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria8-jpg.jpg)
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria11-jpg.jpg)
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//p1000116-jpg.jpg)
Odcinek Chechło - Błędów
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//centuria19-jpg.jpg)
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//centuria16-jpg.jpg)
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly/centuria14.jpg)
![](http://przewodnikpojurze.pl/images/artykuly//centuria20-jpg.jpg)
Zapraszam na wpólne spacery po Pustyni Błędowskiej i okolicy
Agnieszka Lis - przewodnik jurajski
507 837 300